Hungaro 1 / Szirtes Planet

Naam: Szirtes (Sirtesj in het Hongaars uitgesproken), letterlijk vertaald betekent het "rots". Voornaam: Andras(sj). Beroep: anticonformist. In samenwerking met het Hongaars cultureel centrum van Brussel, lanceert Nova zich op de planeet Szirtes! Zijn eigen uitzonderlijke films werden gekoppeld aan het werk van andere cineasten die voortkwamen uit de mythische Béla Balázs studio (BBS). Voor de gelegenheid heeft de Nova-ploeg voor vertalingen gezorgd die bij sommige films simultaan door de microfoon zullen gebeuren. En Andras Szirtes zal er natuurlijk ook bij zijn!
Szirtes verkent sinds 40 jaar de wegen van de subjectieve cinema in het extreme geweekt in een bijna wetenschappelijk lyrisme. De verschillende lagen van de "Szirtes realiteit" zetten zich op het object film zoals licht een caleidoscoop doordringt. Politiek, geschiedenis, het emotionele leven van de auteur kruisen zich in een bekwaam geweven web waarvan de poëtische kracht onbetwistbaar is. Zoals de titel van één van zijn films is Szirtes "de laatste der Mohikanen" van een generatie die cinema gedroomd heeft. Ontkoppeld van elk systeem woont hij sinds kort in Antwerpen waar hij zijn werk voortzet met een energie die de jaren niet hebben kunnen verflauwen. Het is één van die zeldzame figuren waarvan het leven is zoals hun oeuvre: fantastisch.

*Szirtes maakte zijn films in Hongarije op het scharniermoment tussen de jaren ’60 en de jaren ’70. Vele van zijn films werden in de BBS gemaakt. Het was een collectief van jonge cineasten, samengekomen in 1961. Met de naam van een groot dichter, filmmaker en filmtheoreticus Bela Balazs, gaf de studio gedurende 3 decennia leven aan innovatieve cinematografische ervaringen.
De productie van BBS-films werd integraal gefinancierd door de staat. Toch werd de beslissing al dan niet een film te maken door het collectief genomen, zonder controle van de staat, en dat maakt deze experimenten zo uniek onder een communistisch regime. Het was pas als de films af waren dat de grote leiders de werken konden censureren. In 1980 neemt Szirtes, samen met Peter Forgacs de directie van de BBS studio over. Ze beslissen om de deuren van de studio ook te openen voor niet-professionele filmmakers, tot nu toe hadden alleen erkende filmmakers of afgestudeerden aan de academie voor film, het recht om hun projecten voor te stellen. Muzikanten, wetenschappers, sociologen enz... kregen toen de kans om cinema te proberen. Het erfgoed van BBS is nog niet goed gekend. De woelige periode na de politieke veranderingen van 1989 heeft hen niet doen verdwijnen.
De films in hun originele vorm zijn niet erg toegankelijk. De rechtenkwestie was niet geregeld in een studio waar films collectief geproduceerd werden.*

Szirtes stelt ons zijn fotografisch werk voor met een serie van vrouwenportretten. Deze foto-afdrukken werden met een speciaal procedé ontwikkeld dat hij eerder al voor zijn filmwerk gebruikte.

01 > 10.02 [ Foyer ]

"In 1984 had ik zin om meer voeling te hebben met de natuur. Ik keek naar de wolken, ik luisterde naar de Eerste Symfonie van Gustave Mahler, en vervolgens filmde ik vele wolken. Bij het zien van mijn rushes waren de producenten niet tevreden. Nochtans had ik besloten een echt commerciële film te maken aangezien er geen andere manier bestond om te tonen waarvan ik houd" (A.Sz.) Deze lange fictiefilm nodigt ons uit in het poëtische universum van Lenz, een romantisch personage uit de 18e eeuw (geïnspireerd op de novelle van Georges Büchner), in de film getransporteerd naar de 20e eeuw. Lenz is een wetenschapper die zich metafysische vragen stelt. Ten gevolge van een diagnose van zijn "dosi-meter" moet Lenz zich terugtrekken in de bergen waar hij een initiatieparcours aflegt dat hem met nog meer passie naar zijn laboratorium terugbrengt. Maar wat zoekt Lenz eigenlijk? Een voorstelling van zijn dromen? Als ode aan de natuur en apologie van haar grootsheid is de beeldtaal van de film overweldigend. Szirtes bundelt in deze film met behulp van een meer klassieke narratieve vorm al zijn voorgaande filmische ervaringen. Het resultaat is oogverblindend.

Na de film is er een ontmoeting met de regisseur.

[ 5 / 3,5 euro ]

In 1979 begint Szirtes zijn gefilmde dagboek. De "Naplo" (dagboekfragmenten) worden gedurende 24 jaar opgenomen. Wat eruit voortvloeide waren 24 transversale films die afzonderlijk van elkaar kunnen gezien worden. Szirtes geeft zich over aan allerhande experimenten met film, die hem ertoe aanzetten om zelf zijn 16mm zwart-witfilm te ontwikkelen. Hij maakt zich los van een hortende montage (aanleunend bij Vertov) en vindt een meer persoonlijk ritme. Velen beschouwen de Naplo als zijn mooiste werk. Er heerst een vluchtige sfeer, een kostbare aarzeling, bijna paradoxaal gegeven de geladen tijdsgeest waarvan ze getuigen.

"Toen ik "Hajnal" afgewerkt had, vroegen de mensen van de Hongaarse televisie mij wat ik in de toekomst nog wou maken. Ik heb hen verteld dat ik op een morgen, toen ik wakker werd, een grote zwarte spin zag op een witte muur en dat ik woedend was omdat ik geen camera had om haar te filmen. Ze hebben de boodschap goed begrepen. Ze schonken me een 16mm zwart-witcamera alsook enkele kilometers film. Het moet gezegd worden dat ze overschakelden naar kleurenbeelden en dat ze die zwart-witcamera dus niet meer nodig hadden. Zo ben ik aan mijn gefilmde dagboek begonnen. Ik hoop dat ik ooit de 24 uur durende integrale versie zal mogen tonen. U zal tijdens deze voorstelling enkele Naplo’s van de eerste jaren zien" (A. Sz.).

[ 5 / 3,5 euro ]

"Een echte cineast kan zijn leven niet scheiden van zijn werk. Het is een schizofreen kruis dat je heel je leven zal meedragen. Dat heb ik ondervonden toen ik met Lujzika ben getrouwd. We hebben 7 jaar samen geleefd. Lujzika en haar dochter haatten soms de cineast in mij die zich in hun leven kwam mengen. Ik legde hen uit dat de camera mijn pen was... Deze film zou niet hebben bestaan zonder hun goedkeuring. Helaas heb ik te weinig aandacht gehad voor mijn echte leven... Ik wil jullie het verhaal niet vertellen, jullie zullen het zelf zien" (A.Sz.).

[ 5 / 3,5 euro ]

*Performance / Mijn lievelingsbobijnen
Andras Szirtes, HU, 35mm, 70’*
In 1993 koopt Szirtes een oude Debrie-camera met draaihendel en spaart beetje per beetje alles voor de ontwikkeling van films bijeen, geïnspireerd door de begintechnieken van de cinema. Hij onderneemt hiermee een rondreis van twee jaar doorheen Europa in het spoor van de gebroeders Lumière. Bij elke reisstop filmt, ontwikkelt en projecteert Szirtes zijn werk waar hij dat kan, zelfs op straat ! De rondreis eindigt te Parijs op 28 december 1995 voor een laatste performance in het Indische salon van een beroemd café waar, op dezelfde dag, op hetzelfde uur, 100 jaar ervoor, de gebroeders Lumière hun eerste spoelen hadden geprojecteerd.
Met zijn zwengelprojector - een antiquiteit die een omweg waard is - stelt Szirtez een reis naar de oorsprong van de cinema voor. Hij brengt in zijn koffers zijn lievelingsbobijnen mee en laat het publiek samen met hem de films kiezen die hij live becommentarieert. Gezien het personage belooft dat een heel aangename projectie te worden!

[ 5 / 3,5 euro ]

“Ik ben gedurende 7 jaar vader aan de haard geweest. Ik vulde mijn dagen met de opvoeding van mijn dochter en met de opname van 250 (!) uren film. De montage nam nog eens drie jaar in beslag. Het resultaat laat het meest essentiële uit deze periode van mijn leven zien” (A. Szirtes).
Met deze klassiek opgebouwde documentaire geeft Szirtes ons een kijk op één van de meest waardevolle dingen in het leven. We beleven mee hoe zijn dochtertje Monka groter wordt, leert stappen, leert lopen, leert praten met haar vader, hoe zij hem vragen begint te stellen.
In deze film neemt het woord een belangrijke plaats in, maar dat doen het huishouden en de organisatie van de huistaken evenzeer! Een leuke les voor moderne papa’s die elke vorm van paternalisme achter zich willen laten…

[ 5 / 3,5 euro ]

Szirtes komt ons deelgenoot maken in het ontstaansproces van zijn films; zijn uiteenzetting zal gegarandeerd rijkelijk geïllustreerd zijn met grappige anekdotes. Na een introductie op zijn belangrijkste leermeesters, neemt hij ons vervolgens mee op pad doorheen het cinematografisch landschap waartoe hij zijn eigen werk rekent. Verwacht je aan meerdere grootse wijnjaren uit de Béla Bálasz Studio-kelder, met als absolute Grand Cru de meesterwerkjes van Zoltan Huszarik, "Elegia" en "Capriccio". Twee vertoningen die wij warm aanbevelen, niet alleen voor hun visuele schoonheid, maar ook voor de interessante vragen die ze op cinematografisch vlak oproepen.

[ Combi Szirtes & Masters > 5 / 3,5 euro ]

*• PART #1: Film-gedichten • Associatie

*• PART #2: Macro-Micro-Minds

Studium (Study)
Josef Gujdar, HU, année, 35mm, sans dial. / zonder dial., 7’*
"Studium werd gerealiseerd door één van mijn cinematografische leermeesters, Jozef Gujdar. Hij filmde een kaars door gebruik te maken van de macro-micro techniek. Voor mij schuilt de kracht van deze film in de meerdere betekenisniveaus, en als u ervoor openstaat zal u voelen...dat u één wordt met de kaars op het scherm. Helaas werd de film door de communistische censuur verboden, omdat ze hem zagen als een symbool van de nationale opstand van 1956." (A. Szirtes)

[ 3,5 / 2,5 euro ]

*• PART #3: Surrealisme-Dada

*Gravitation
András Szirtes, HU, année, 16mm, sans dial. / zonder dial., 21’*
"De zwaartekracht brengt alles terug naar de aarde. Een extreme anti-film ervaring, en een vormelijke vernieling van de commerciële cinema. Brutaal shockerend ook, want de film bevat heel wat materiaal uit de onuitgegeven archieven van het Warshau-ghetto. Alleen te bekijken onder verdoving..."(A. Szirtes).

*• PART #4: Surprise!

[ 3,5 / 2,5 euro ]

In het begin van de jaren ’80 stonden de kunstenaars van het collectief BBS in nauw contact met de underground punk-rock stroming, die voor een duidelijke contestatie van het regime stond. Deze affiniteit zorgt voor enkele emblematische films over dit soort van rebellie. Met twee films, een concert gevolgd door een DJ-set om middernacht en een verrassing in de bar voor degenen die deze marathon kunnen bijhouden... met daarbij mogelijkheid tot een stevige versnapering... Alle ingrediënten voor een goedgevulde avond!

Na de films en het concert :
80’s Punk-Rock Party om 24:00 in het foyer [ Gratis ]

De Promuna Boys waarschuwen u met de volgende vraag: "Bent u de idioot die deze film bekijkt of ben ik de idioot die deze film maakt..." Szirtez exploreert met deze eerste lange fictiefilm verder de weg van de formele deconstructie van de cinema na "Gravitation".
Deze komisch-absurde, associatieve happening-film, waar het reële leven door fictiescènes doorkruist wordt, draait om de vraag "hoe het gedrag van de luipaard te begrijpen". De absurde taal die de Promuna Boys tentoonspreiden, onthult beetje bij beetje de politieke intentie van de film: in een regime waar de geheime politie het culturele en artistieke leven op de voet volgt, waar gecodeerde rapporten op de rug van menig burger worden gemaakt, zijn luipaarden daar niets anders dan simpele katten? De toenmalige Hongaarse autoriteiten waren in ieder geval niet al te gelukkig met de geheime taal van de film.
De sfeer van deze film wordt gekleurd door de muziek van twee groepen van de underground rock van Boedapest: URH en Europe Kiado (Europa Te Koop). "Promuna Boys" geeft de eerste noot aan van deze speciale avond.

[ 5 / 3,5 euro ]

"Het IJsjesballet" is een experimentele dada-trash-musical rond A.E. Bizottság (of "Albert Einstein Comité"), een mythische Hongaarse undergroundgroep uit de jaren tachtig. Samengesteld uit een serie anachronistische taferelen - bijvoorbeeld van een erotisch archief overgaand in een middeleeuws sprookje, of van een feestelijke orgie waar de genodigden zich tegoed doen aan ijsjes naar een mager banket waar de disgenoten zich moeten voortbewegen op ijsschaatsen - voert deze absurde film ons mee in een waanzinnige intrige. Een realisatie van de multimedia-kunstenaar András Wahorn, tevens één van de stichtende leden van A.E. Bizottság. Vormelijk explosief materiaal dat de dolgedraaide muziek van deze art-punk groep tot en met het afscheidsconcert schitterend weergeeft. Een cinematografisch en anarchistisch curiosum afkomstig uit de Béla Bálasz Studio, nog totaal onbekend in onze contreien...

[ 5 / 3,5 euro ]

Hoe zouden we de muziek van Akosh S kunnen noemen? Freejazz? Ja en nee. Akosh S is van vele markten thuis: hij speelt sax, klarinet, fluit maar evengoed ook kalimba en zelfs klokkenspel. Hij benadert muziek traditioneel én experimenteel, hij kiest voor melodie al is die dan zeer grillig, hij laat zijn instrument vibreren met uitbarstingen tot ongekende hoogte.
Akosh S (voluit: Szelevényi) voert vrijheid hoog in het vaandel - de reden waarom hij in de jaren ’80 zijn thuisland Hongarije verliet om zich in Frankrijk te vestigen, waar hij tal van samenwerkingen met andere muzikanten en kunstenaars begon. Zo is er rocker Bertrand Cantat en Noir Désir, de electro-akoestische turntablist eRIKm, celliste Joëlle Léandre en choreograaf Josef Nadj.
In Akosh’ band Unit vind je slagwerker Gildas Etevenard en saxofonist Quentin Rollet terug en soms Andras Vigh, die de draailier bespeelt. Voor het concert in Nova weten we op het moment dat we dit programmakrantje in elkaar steken nog niet in welk gezelschap hij zich zal bevinden... maar goed is het zeker!

http://akosh.s.free.fr

[ 7,5 / 6 euro ]

"Elk van ons beleeft vroeg of laat zijn eigen, persoonlijke revolutie. Deze film verhaalt míjn innerlijke revolutie, hoe ik getracht heb om de emotionele band met mijn familie, mijn land en mijn individueel bestaan te beïnvloeden. Mijn persoonlijke verhaal vermengt zich met het verhaal uit "De Meester en Margerita" van Boelgakov. Eigenlijk gaat het over hoe iemand net de boot van de Geschiedenis in zijn leven heeft gemist".
Szirtes heeft "After the Revolution" gemaakt na drie jaar wonen en leven in New York. Het was de periode die zijn maatstaven duchtig dooreen schudde en die ontegensprekelijk een diepe invloed nalaat op de film. De cineast geeft zich volledig bloot, hij maakt ons als het ware deelgenoot van zijn spleen. Dit is een complexe film over depressie waarin de anachronistische wanorde van de sequenties de kijker onderdompelt in een staat van zelfonderzoek, en hem dwingt om onderlinge verbanden te leggen.

[ 5 / 3,5 euro ]